Ujërat e Kosovës në Rrezik: Thirrje Urgjente për Veprime për të Forcuar Infrastrukturën Kritike
Prishtinë, Janar 2025 – Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë (QKSS) ka publikuar një dokument të shkurtër politik, duke nxjerrë në pah cenueshmëritë e infrastrukturës së ujit në Kosovë dhe nevojën urgjente për reforma gjithëpërfshirëse për të mbrojtur këtë burim jetik.
Gjetjet Kryesore
Raporti, i titulluar Ndërtimi i Reziliencës së Infrastrukturës Kritike: Pse Institucionet e Kosovës Duhet të Forcojnë Urgjentisht Sigurinë dhe Reziliencën e Ujërave të Saj, përmbledh sfidat më të mëdha në sektorin e ujit:
- Infrastrukturë e Vjetëruar: Shumica e infrastrukturës së ujit në Kosovë mbetet e papërshtatshme për kohën, duke sjellë joefikasitet, rrjedhje dhe furnizim të pamjaftueshëm me ujë.
- Mangësi Ligjore: Legjislacioni aktual, përfshirë Ligjin për Ujërat dhe Ligjin për Infrastrukturën Kritike, nuk përputhet me standardet e BE-së dhe nuk siguron menaxhim efektiv të ujërave.
- Ndryshimet Klimatike dhe Ndotja: Fenomenet gjithnjë e më të ashpra klimatike dhe shkarkimet e ujërave të zeza të patrajtuara në lumenj kanë përkeqësuar cilësinë dhe disponueshmërinë e ujit.
- Kërcënime të Qëllimshme: Incidentet e fundit, përfshirë sulmin ndaj Kanalit të Ujit Iber-Lepenc, theksojnë rreziqet nga veprimet politike dhe potencialisht të sponsorizuara nga shtetet.
Rekomandime
QKSS i bën thirrje institucioneve të Kosovës të zbatojnë masat e mëposhtme:
- Reforma Ligjore: Miratimi i një Ligji të ri për Infrastrukturën Kritike dhe harmonizimi i legjislacionit për ujërat me Direktivën Kuadër të BE-së për Ujërat për të siguruar menaxhim të qëndrueshëm.
- Modernizimi i Infrastrukturës: Përmirësimi i sistemeve të ujit të vjetruar, zgjerimi i kapaciteteve për trajtimin e ujërave të zeza dhe investimi në teknologji të zgjuara për të zbuluar dhe parandaluar rrjedhjet.
- Forcimi i Qeverisjes: Përmirësimi i koordinimit ndërinstitucional dhe ndërtimi i kapaciteteve për menaxhim efektiv të ujërave.
- Partneritete Publiko-Private: Nxitja e bashkëpunimit për të sjellë investime, inovacione dhe ekspertizë në projektet e infrastrukturës së ujit.
- Rezistenca ndaj Ndryshimeve Klimatike: Zhvillimi i masave adaptuese, përfshirë rezervuarët e rinj dhe sistemet e menaxhimit të përmbytjeve, për të zbutur ndikimet e ndryshimeve klimatike.
- Bashkëpunimi Ndërkombëtar: Mobilizimi i mbështetjes nga BE-ja dhe partnerët e tjerë për investime strategjike, si liqeni artificial i Firajës, për të siguruar furnizim të qëndrueshëm me ujë në rajonet më të rrezikuara.
Thirrje për Veprim
QKSS thekson se mbrojtja e infrastrukturës ujore të Kosovës është thelbësore për zhvillimin socio-ekonomik të vendit, shëndetin mjedisor dhe aspiratat për anëtarësim në BE. Përpjekjet e koordinuara në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar janë të domosdoshme për të adresuar këto sfida dhe për të mbrojtur këtë burim jetik për gjeneratat e ardhshme.
Ky dokument i shkurtër i politikave u publikua në kuadër të projektit SMART Balkans, i zbatuar në bashkëpunim nga Qendra për Promovimin e Shoqërisë Civile, Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) dhe Qendra për Hulumtime dhe Hartim Politikash (CRPM), me mbështetjen e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Norvegjisë.
