29/09/2024
Prishtinë, 25-26 shtator 2024 – Edicioni i tretë i Samitit të Paqes dhe Demokracisë në Kosovë (KPDS) përfundoi me një thirrje të fuqishme për solidaritet më të madh rajonal dhe angazhim aktiv të shoqërisë civile për avancimin e integrimit euroatlantik të Ballkanit Perëndimor. Samiti i këtij viti, me temë "Realitetet Radikale: Dinamika Etno-Politike dhe Integrimi Euro-Atlantik në Ballkanin Perëndimor", mblodhi së bashku mbi 160 liderë të shoqërisë civile, politikëbërës dhe ekspertë nga rajoni dhe Bashkimi Evropian.
Organizuar nga Iniciativa e Re Sociale (NSI), Qendra Kosovare për Studime të Sigurisë (QKSS) dhe Sbunker, samiti trajtoi divergjencën në rritje midis radikalizimit në rritje etno-politik dhe aspiratave të rajonit për paqe dhe integrim evropian. Pjesëmarrësit ranë dakord se vetëm përmes solidaritetit rajonal, dialogut dhe bashkëpunimit më të thellë, Ballkani Perëndimor mund të lundrojë në sfidat komplekse dhe të forcojë mbështetjen nga komuniteti euroatlantik.
Fjalimet kryesore u mbajtën nga ambasadori amerikan Jeffrey M. Hovenier, ambasadori gjerman Jörn Rohde dhe ambasadori i BE-së në Kosovë Aivo Orav, të cilët nënvizuan rëndësinë e dialogut dhe rolin e shoqërisë civile në avancimin e synimeve euroatlantike të rajonit.
Gjatë hapjes së edicionit të tretë të Samitit të Kosovës për Paqe dhe Demokraci (KPDS), Jovana Radosavljević, Drejtoreshë Ekzekutive e Iniciativës së Re Sociale (NSI), vendosi tonin duke theksuar rëndësinë e qëndrueshmërisë në mes të sfidave politike në rritje në Ballkanin Perëndimor. “Megjithë sfidat politike në rritje, ne vazhdojmë të rezistojmë, rritemi dhe mbizotërojmë. Falë partnerëve tanë, donatorëve dhe të gjithë juve, ne i mbajmë të hapura kanalet e dialogut. Së bashku, ne luftojmë për paqen dhe demokracinë, duke e vënë dinjitetin e qytetarëve në vend të parë edhe në mes të diskreditimit, frikësimit dhe sabotimit, "tha ajo. Vërejtjet e saj nënvizuan rëndësinë e rolit të shoqërisë civile në ruajtjen e vlerave demokratike gjatë periudhave të vështira.
Mentor Vrajolli, Drejtor Ekzekutiv i Qendrës Kosovare për Studime të Sigurisë (QKSS), rikonfirmoi rolin e samitit në promovimin e përpjekjeve për normalizim ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. “KPDS është një platformë që promovon diplomacinë Track II. Ne mbështesim normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe mbështesim plotësisht zbatimin e Marrëveshjes për rrugën drejt normalizimit të marrëdhënieve, e njohur si Marrëveshja e Ohrit”, ka thënë Vrajolli.
Bardhi Bakija, Drejtor Ekzekutiv i Sbunker, theksoi urgjencën e përballjes me valën në rritje të nacionalizmit në rajon. “Një nga sfidat më urgjente me të cilat përballemi është rritja e etno-nacionalizmit dhe populizmit, veçanërisht tek brezat e rinj. Këto ideologji gërryejnë besimin, mbjellin ndarje dhe na largojnë më tej. Lajmi i mirë është se ne nuk jemi të pafuqishëm. KPDS2024 është një mundësi për të pasur biseda reale për atë që mund të bëjmë tani”, shtoi Bakija, duke bërë thirrje për veprim të menjëhershëm për t'iu kundërvënë këtyre forcave përçarëse.
Normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është kyç për të ardhmen e Ballkanit Perëndimor dhe një imperativ moral për Evropën
Ambasadori Hovenier theksoi përkushtimin e palëkundur të Shteteve të Bashkuara për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, duke u bërë thirrje të dyja palëve që të përmbushin detyrimet e tyre dhe të angazhohen në dialog konstruktiv, duke theksuar se: “Vizioni ynë është një prosperitet.
Kosova multietnike dhe sovrane e integruar plotësisht në NATO dhe BE. Por për ta arritur këtë, Kosova dhe Serbia duhet t'i përmbahen marrëveshjeve që kanë bërë dhe të angazhohen me seriozitet.
Ambasadori gjerman Rohde u bëri jehonë këtyre ndjenjave, duke deklaruar se dialogu është e vetmja rrugë drejt paqes së qëndrueshme në rajon. Ai theksoi domosdoshmërinë e formimit të Asociacionit të Komunave me shumicë serbe (ASM) për integrimin e pakicës serbe të Kosovës. “Paqja nuk mund të ndërtohet mbi retorikë dhe stagnim, por mbi veprim”, tha Rohde.
Marko Prelec, Analist i Lartë në Grupin Ndërkombëtar të Krizave (ICG), theksoi nevojën për një kthim në parimet thelbësore në dialogun Kosovë-Serbi: "Ndoshta nuk kemi nevojë për rivendosje, por duhet të kthehemi në vendosjen e dialogut. Konteksti i përmbushjes së kritereve të Kopenhagës si për Serbinë ashtu edhe për Kosovën Zemra e dialogut – vetëqeverisja për serbët në Kosovë dhe njohja nga Serbia – është hequr, dhe kjo është arsyeja pse ne jemi në një ngërç”.
Tefta Kelmendi, Zëvendës Drejtoreshë për Programin për Evropën e Gjerë në Këshillin Evropian për Marrëdhëniet me Jashtë (ECFR), theksoi izolimin e Kosovës nga partnerët ndërkombëtarë: “Qeveria e Kosovës duhej të shpërqendronte opinionin nga ajo që po diskutohej në dialog, prandaj ndërmori veprime në veri.
Në fjalën e tij, ambasadori i BE-së Aivo Orav theksoi rolin kritik të Bashkimit Evropian në mbështetjen e paqes dhe stabilitetit në Ballkanin Perëndimor. “E ardhmja e Ballkanit Perëndimor është në BE dhe paqja në rajon është një parakusht për këtë të ardhme. BE-ja është më e përkushtuar se kurrë për të siguruar që procesi i zgjerimit të jetë serioz dhe kuptimplotë”, tha Orav. Ai gjithashtu i kërkoi rajonit që ta përqafojë këtë moment si një mundësi gjeostrategjike.
Stefan Vladisavljev, Drejtor i Programit në Fondacionin BFPE, theksoi mbështetjen në rritje ekonomike të Serbisë nga Kina dhe implikimet e mundshme për qeverisjen demokratike: “Nga viti 2021, Kina u bë investitori i vetëm më i madh në Serbi. Në vitin 2022, investimet e Kinës në Serbi ishin të barabarta me ato të të gjithë BE27. Ky ndikim në rritje e bën Serbinë më të varur nga investimet kineze, duke ngritur shqetësime për ndikimin afatgjatë në qeverisjen demokratike dhe proceset e vendimmarrjes.
Rritja e praktikave autokratike, një shqetësim i madh për demokracinë në Ballkanin Perëndimor
Një temë e përsëritur gjatë gjithë samitit ishte nevoja që Ballkani Perëndimor të mbështesë vlerat demokratike. Helena Ivanov, bashkëpunëtore kërkimore në Shoqërinë Henry Jackson, theksoi rëndësinë e lëvizjes përtej narrativave të vjetruara që përcaktojnë rajonin. “Ne duhet të çlirohemi nga thjerrëzat e vjetruara të vitit 1999 për të bërë përparim. Vetëm përmes forcimit të qeverisjes demokratike mund të ndërtojmë një të ardhme më të sigurt”, pohoi Ivanov.
Panelistët diskutuan gjithashtu sfidat e paraqitura nga aktorët e jashtëm si Rusia dhe Kina, ndikimi i të cilëve minon institucionet demokratike në rajon. Viktoriia Voronina, Drejtore Ekzekutive në Qendrën për Studime të Sigurisë, theksoi taktikat e përdorura nga Rusia për të destabilizuar rajonin: "Rusia krijon pika të nxehta për të destabilizuar rajonet, duke përdorur fushata kulturore dhe dezinformuese për të prishur proceset demokratike."
Folësit në Samitin e Kosovës për Paqe dhe Demokraci (KPDS) theksuan një temë të përsëritur: nevojën urgjente që Ballkani Perëndimor të mbajë vlerat demokratike në mënyrë që të sigurojë të ardhmen e tij brenda komunitetit euro-atlantik. Ana Krstinovska, studiuese në ESTIMA, theksoi se fuqitë e jashtme, veçanërisht Kina, po përfitojnë nga boshllëqet e qeverisjes në rajon. “Kina është një fuqi ekonomike globale dhe strategjia e saj në Ballkanin Perëndimor është të mbrojë interesat e saj ekonomike. Ai përdor mjete hibride për t'u paraqitur si një alternativë ndaj Perëndimit, shpesh duke krijuar varësi përmes projekteve të infrastrukturës dhe kredive, "tha ajo. Vërejtjet e Krstinovska nënvizojnë dobësitë që lindin kur qeverisja demokratike dhe kontrollet institucionale janë të dobëta, duke lejuar aktorët e jashtëm të formësojnë rezultatet politike.
Andi Dobrushi, Drejtor Ekzekutiv i Fondacioneve të Shoqërisë së Hapur të Ballkanit Perëndimor, u bëri jehonë këtyre shqetësimeve, duke vënë në dukje rreziqet e politizimit të nismave rajonale të lidhjes. “Plani i Rritjes ofron vrull politik për rajonin, por ne duhet të jemi të kujdesshëm në lidhje me anët negative të tij. Iniciativat si Ballkani i Hapur mund të politizojnë lidhjen rajonale, kështu që ne duhet të sigurojmë që objektivat politikë të mos dëmtojnë bashkëpunimin ekonomik,” vuri në dukje ai. Komentet e Dobrushit nënvizojnë nevojën për një bashkëpunim transparent, të bazuar në rregulla, të bazuar në parimet demokratike për të siguruar që integrimi rajonal të jetë në dobi të publikut, në vend që t'u shërbejë interesave të ngushta politike.
Valeska Esch, këshilltare e lartë e Përfaqësuesit Special për Ballkanin Perëndimor në Ministrinë e Jashtme Federale Gjermane, theksoi më tej rëndësinë e zbatimit të reformave kryesore demokratike për të ruajtur besimin ndërkombëtar. “Gjermania është e përkushtuar të investojë në Ballkanin Perëndimor, Ukrainë dhe Moldavi. Megjithatë, rajoni duhet të provojë veten si një partner i besueshëm. Ne duhet të ndalojmë ngecjen dhe të fillojmë zbatimin e marrëveshjeve kyçe si tregu i unifikuar i energjisë elektrike për të ecur përpara”, tha Esch, duke treguar rolin kritik të institucioneve të forta në nxitjen e partneriteteve rajonale dhe ndërkombëtare.
Anja Quiring, Drejtoreshë Rajonale për Evropën Juglindore në Shoqatën Gjermane të Biznesit Lindor, i lidhi këto reforma demokratike me qëndrueshmërinë ekonomike, veçanërisht në lidhje me ikjen e trurit në rajon. “Të rinjtë po largohen nga rajoni për shkak të perspektivave të kufizuara të punës. Për të tërhequr investime të huaja, ne kemi nevojë për sundim të ligjit, siguri ligjore dhe institucione të forta që mund të ofrojnë mundësi afatgjata ekonomike,” vuri në dukje ajo. Vërejtjet e Quiring bënë të qartë se pa qeverisje demokratike dhe krijimin e institucioneve të besueshme, rajoni do të vazhdojë të humbasë talentin e tij të ri dhe të humbasë investimet e huaja jetike.
Shoqëria civile mund të mbështesë integrimin euroatlantik të Ballkanit Perëndimor dhe duhet të trajtohet si partner nga qeveritë në rajon.
Një mesazh kyç gjatë gjithë samitit ishte se shoqëria civile luan një rol thelbësor në avancimin e integrimit euroatlantik. Organizatat e shoqërisë civile (OSHC) u identifikuan si vendimtare në mbajtjen e qeverive përgjegjëse, nxitjen e dialogut përtej ndarjeve etnike dhe mbajtjen e së ardhmes euroatlantike të rajonit në axhendën ndërkombëtare.
Në fjalën e tij, Agon Maliqi, një analist i pavarur i politikave, nënvizoi rëndësinë e bashkëpunimit rajonal në këto përpjekje: “Sa më shumë që Ballkani Perëndimor të flasë me një zë në Bruksel, Berlin dhe Paris, aq më e madhe do të jetë mbështetja. Shoqëria civile duhet të jetë ura lidhëse midis rajonit dhe këtyre kryeqyteteve kyçe, duke avokuar për reformat e nevojshme për integrimin euroatlantik”.
Ambasadori i SHBA-së Hovenier përsëriti rolin e rëndësishëm që mund të luajnë OSHC-të: “Organizatat e shoqërisë civile kanë qenë ndërruesit kryesorë të ndryshimeve në mbarë botën. Këtu në Ballkanin Perëndimor, ju keni potencialin për të përforcuar zërat e atyre që kërkojnë një të ardhme më të mirë, duke nxitur reformat dhe duke kërkuar llogari nga qeveritë tuaja.”
Ramadan Ilazi, Udhëheqës i Hulumtimeve në QKSS, theksoi më tej nevojën për bashkëpunim më të madh në mes të shoqërisë civile dhe qeverive për të mbështetur momentin euroatlantik. “Shoqëria civile jo vetëm që duhet të avokojë për paqen dhe demokracinë, por gjithashtu duhet të angazhohet drejtpërdrejt me aktorët politikë për të siguruar që rajoni të mbetet i fokusuar në qëllimet e tij afatgjata për t'iu bashkuar BE-së dhe NATO-s,” tha Ilazi.
Katarina Tadiq, Menaxhere e Programit në Fondin Evropian për Ballkanin, diskutoi për shtypjen në rritje të shoqërisë civile dhe aktivistëve në Serbi: “Ne jemi dëshmitarë të rritjes së represionit në Serbi, ku mbi 50 aktivistë janë arrestuar në muajt e fundit. Kjo nuk është sjellje e një qeverie që është e përkushtuar ndaj vlerave të BE-së. Është një shenjë e qartë se shoqëria civile duhet të vazhdojë të tërhiqet kundër këtyre praktikave jodemokratike.”
Marko Savković, Këshilltar i Lartë në Fondin ISAC, komentoi mbi ndryshimin e prioriteteve ekonomike globale dhe efektet e tyre të mundshme në rajon: “Marrëdhëniet tregtare të SHBA me Kinën dhe BE-në mund të tronditin ekonominë globale dhe ne duhet të jemi të përgatitur për pasojat e këtyre ndryshimeve. . Optimizmi i BE-së rreth zgjerimit po zbehet dhe kjo do të ketë pasoja të drejtpërdrejta për Ballkanin Perëndimor, i cili duhet të përafrohet në mënyrë strategjike me peizazhin global në ndryshim”.
Përfundim: Një thirrje kolektive për veprim
Edicioni i tretë i Samitit të Kosovës për Paqe dhe Demokraci e bëri të qartë se e ardhmja e Ballkanit Perëndimor mbështetet në tre shtylla: paqja, demokracia dhe shoqëria civile. Panelistët ranë dakord se pa përpjekje të vërteta drejt dialogut, reformës demokratike dhe solidaritetit rajonal, rajoni rrezikon të mbetet prapa në aspiratat e tij për integrimin euro-atlantik.
KPDS vazhdon të shërbejë si një platformë kritike për nxitjen e dialogut dhe bashkëpunimit ndërmjet shoqërisë civile dhe aktorëve politikë, duke ofruar një fener shprese për një rajon që lundron në sfida komplekse gjeopolitike. Mesazhi përmbyllës i samitit ishte i qartë: solidariteti rajonal, shoqëria civile e fuqizuar dhe përkushtimi ndaj qeverisjes dhe pajtimit demokratik janë thelbësore për arritjen e vizionit të përbashkët të Ballkanit Perëndimor për paqen dhe integrimin euroatlantik.
Edicioni i tretë i KPDS u mbështet bujarisht nga Rockefeller Brothers Fund (RBF), National Endowment for Democracy (NED), Zyra e Jashtme Federale Gjermane, SMART Balkans, Konrad-Adenauer-Stiftung (KAS-Kosovë) dhe Ministria e Punëve të Jashtme të Mbretërisë. të Holandës (përmes projektit të Qendrës Anti-Dezinformative të Ballkanit Perëndimor)
