Si mund të mësojmë nga praktikat evropiane për të zhbllokuar procesin e identifikimit të infrastrukturës kritike në Kosovë?

Në një epokë të avancimit të shpejtë teknologjik, mbrojtja e infrastrukturës kritike është bërë një çështje shqetësuese për kombet në mbarë globin. Bashkimi Evropian e përkufizon infrastrukturën kritike si kërcënim për sigurinë dhe mirëqenien e qytetarëve. E vendosur strategjikisht në rajonin e Ballkanit Perëndimor, Kosova përballet me një detyrë shumë të rëndësishme për të identifikuar dhe siguruar asetet e saj të infrastrukturës kritike. Duke nxjerrë njohuri nga metodologjitë e ndryshme, kornizat legjislative dhe strategjitë e bashkëpunimit të miratuara nëpër Evropë, Kosova synon të sigurojë mbrojtjen e infrastrukturës së saj kritike.

Përderisa Kosova ka rregulluar disa aspekte të infrastrukturës kritike të saj përmes ligjeve specifike sektoriale, Ligji i dedikuar për Infrastrukturën Kritike u miratua në muajin mars 2018. Ky ligj përcakton infrastrukturën kritike nacionale, përcakton kriteret për identifikimin e Infrastrukturës kritike Evropiane, përshkruan vlerësimin e rrezikut dhe procedurat e menaxhimit e po ashtu i cakton rolet dhe përgjegjësitë për koordinimin e sigurisë në këtë sektor. Pavarësisht synimit të tij premtues, Ligji për Infrastrukturën Kritike është përballur me sfida në procesin e zbatimit për shkak të krizave politike, pandemisë dhe neglizhencës së qeverisë.

Përpjekjet për zbatimin e Ligjit për Infrastrukturën Kritike janë bërë më të forta vitet e fundit, me hapat e ndërmarrë për krijimin e një Divizioni të dedikuar të Infrastrukturës Kritike në kuadër të Ministrisë së Brendshme. Harmonizimi me legjislacionin evropian në evoluim, veçanërisht me Direktivën EU-NIS 2, përbën një sfidë shtesë. Ajo avokon për përshpejtimin e zbatimit të Ligjit për Infrastrukturën Kritike dhe mbështetet nga praktikat më të mira evropiane për të udhëhequr idetifikimin dhe mbrojtjen e infrastrukturës kritike në Kosovë. Duke pasur parasysh ndjeshmërinë e Kosovës ndaj rreziqeve natyrore dhe atyre të shkaktuara nga njeriu, përfshirë përmbytjet, tërmetet dhe rreziqet e sigurisë, forcimi i qëndrueshmërisë së infrastrukturës kritike është jetik.

Dispozitat kryesore të Ligjit për Infrastrukturën Kritike mandatojnë zhvillimin e planeve të sigurisë së operatorëve dhe emërimin e koordinatorëve të sigurisë. Burimet e kufizuara të Divizionit të Infrastrukturës Kritike të sapo-formuar ngrenë shqetësime për kapacitetin e saj operacional. 

Ndihma financiare ndërkombëtare, veçanërisht nga BE-ja, është thelbësore për të siguruar masa efektive mbrojtëse. Theksi i BE-së në mbrojtjen e infrastrukturës kritike përputhet me qëllimin e Kosovës dhe mbështetja në zbatimin e Ligjit për Infrastrukturën Kritike mund të nxisë bashkëpunimin rajonal dhe Evropian të sigurisë. Në krahasim me modelet ndërkombëtare, sektori i infrastrukturës kritike në Kosovë ende qëndron në fazën fillestare. Identifikimi i sektorëve kyç, përafrimi me direktivat evropiane dhe nevoja për mbrojtje ndërkufitare pasqyrojnë sfidat e përbashkëta. Kornizat e suksesshme nga vendet si

Britania e Madhe, Suedia dhe shtetet anëtare të BE-së mund të informojnë strategjinë e Kosovës për të përmirësuar mbrojtjen e infrastrukturës kritike. Forcimi i mbrojtjes së infrastrukturës kritike në Kosovë kërkon një zbatim proaktiv të Ligjit për Infrastrukturën Kritike, siç udhëzohet nga praktikat më të mira ndërkombëtare. Kjo përpjekje përputhet me angazhimin e BE-së për të siguruar qëndrueshmërinë e infrastrukturës kritike dhe për të kontribuar në sigurinë rajonale.

Duke i dhënë prioritet mbrojtjes së infrastrukturës kritike, Kosova mund të forcojë sigurinë e saj nacionale, sigurinë publike dhe mirëqenien e përgjithshme shoqërore.

Ky Dokument i shkurtër i politikave është publikuar në kuadër të projektit SMART Balkans, i zbatuar së bashku nga Qendra për Promovimin e Shoqërisë Civile, Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) dhe Qendra për Kërkim dhe Politikëbërje (CRPM), me mbështetjen e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Norvegjisë